A. Kemal KAŞKAR –
Her yıl Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) kuruluş günü olan 7 Nisan’da Dünya Sağlık Günü kutlanıyor. Bu yılın teması “Sağlıklı Başlangıçlar, Umutlu Yarınlar” başlığı ile anne ve yenidoğan bebek sağlığı. DSÖ, hükümetleri ve sağlık camiasını önlenebilir anne ve yenidoğan ölümlerini sona erdirme çabalarını artırmaya çağırıyor.
DSÖ’ye göre, her yıl yaklaşık 300 bin kadın hamilelik veya doğum nedeniyle hayatını kaybederken, 2 milyondan fazla bebek yaşamlarının ilk ayında ölmekte ve yaklaşık 2 milyonu da ölü doğmaktadır. Bu da kabaca her 7 saniyede bir önlenebilir ölüm anlamına gelmektedir.
Türkiye’de ise 2021 yılında 5 bin 975 yenidoğan (0-27 günlük bebek) ölümü gerçekleşmiş durumda. (1)
Çevresel faktörler, özellikle hava kirliliği yenidoğan ölümlerinde önemli rol oynuyor. Giderek artan bilimsel kanıtlar, annelerin hamilelik sırasında hava kirliliğine maruz kalmalarını, bebeklerinin gelişimini tamamlamadan ve erken doğma riskinin artmasıyla ilişkilendiriyor. Çok küçük veya çok erken doğan bebekler alt solunum yolu enfeksiyonları, ishalli hastalıklar, beyin hasarı ve iltihabı, kan bozuklukları ve sarılık gibi sağlık sorunlarına daha yatkın oluyorlar. Düşük doğum ağırlığı ve erken doğum, yaşamın ilk ayında ölüme yol açan risk faktörlerinin başında geliyor.
Dünya genelinde yaşanan yenidoğan ölümlerinin % 10’dan fazlası hava kirliliğine bağlı sağlık sorunları nedeni ile yaşanıyor. 2021 yılında küresel düzeyde 227 bin 616 bebeğin, doğduktan sonraki ilk 27 gün içinde hava kirliliğinin yol açtığı rahatsızlıklar nedeni ile öldüğü tahmin ediliyor. (2)
Aynı çalışmaya göre, Türkiye’de ise 2021 yılında 538 yenidoğan ölümü hava kirliliğine bağlı sağlık sorunları nedeni ile yaşandı. (2)
Türkiye’de 2021 yılında 0-6 gün aralığındaki bebeklerde yaşanan tüm ölümlerin % 10.1’i, 7-27 gün aralığındaki bebeklerde yaşanan tüm ölümlerin % 7,52’si hava kirliliğine atfediliyor. (3)
Bebeklerin hayata sağlıklı bir başlangıç yapabilmesi, anne karnından itibaren temiz havaya erişmesiyle sıkı sıkıya bağlantılı. Temiz bir hava ile yüzbinlerce yenidoğan ölümü engellenebilir. Sağlıklı kuşaklarla yarına umutla bakabilen bir toplum için hava kirliliğinin önlenmesi bir zorunluluk.
* Kaynak: temizhavahakkı PLATFORMU E-Bülten
(1) Yenidoğan ölüm oranı, UNICEF, https://data.unicef.org/topic/child-survival/neonatal-mortality/
(2) Küresel Hastalık Yükü Çalışması, https://vizhub.healthdata.org/gbd-results/, erişim tarihi: Nisan, 2025.
(3) Küresel Hastalık Yükü Çalışması, https://vizhub.healthdata.org, erişim tarihi: Nisan, 2025
