BAKIŞ Haber –
CHP Muğla Milletvekili ve Plan ve Bütçe Komisyonu Üyesi Süleyman Girgin, geçen hafta TBMM KİT Komisyonu’nda yapılan ETİ-MADEN görüşmelerinde, ETİ-MADEN Genel Müdürlüğü’ne dair sorular sordu. Sorduğu sorulara Komisyon’da cevap verilmediğini söyleyen Girgin, yazılı soru önergesi ile aynı soruları Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’na da sorduklarını ve kamu adına denetim görevini sonuna kadar yapacaklarını ifade etti.
Girgin şunları söyledi;
“Kamusal servetimiz bor madenlerini işleten Eti Maden dünyada rezerv düzeyi, üretim kapasitesi ve pazar payı açısından lider durumdadır. Ben öncelikle emeği geçen herkese teşekkür ediyorum ve buradan özellikle Eti Maden’de çalışan tümmaden emekçilerine eski bir maden işçisi olarak selam gönderiyorum.
Bu kadar önemli bir kuruluşumuza dair 10 soru sormak istiyorum:
ÖZELLEŞTİRME ISRARINDAN VAZGEÇİLMELİDİR
1) İktidar geçmişte bor faaliyetlerinin bazı alanlarını özel sektöre açma girişimlerinde bulunmuştu. Oluşan tepkiler üzerine bu adımlardan vazgeçildi. Önümüzdeki dönemde özelleştirme konusundaki bu yanlış ısrar sürdürülecek midir?
BANDIRMADAKİ BOR KARBÜR TESİSİ YAPIMINDA ÇİNLİ FİRMA İLE NEDEN VE NASIL ANLAŞILDI?
2) Eti Maden, TUSAŞ ve BMC ortaklığıyla iştirak kurularak Bandırma’da bor karbür tesis yapımı planlanmıştır. Eti Maden yeni yatırımlar yapabilecek güçtedir. Hâl böyleyken 2019 yılında temeli atılan bor karbür üretim tesisi yatırımında Eti Madenin küçük ortak olduğu doğru mudur? Üstelik bu şirkete proje bazlı devlet desteği de verilmiştir. Bu önemli tesisi Eti Madenin gücü ve kaynaklarıyla yapma yoluna niye gidilmemiştir? Özel sektörden ortak seçiminde hangi kriterlere göre karar verilmiştir? Çin menşeli firmayla görüşülerek bir anlaşma sağlandığı ve tesisin tamamlanması için 70 milyon dolara sözleşme imzalandığına dair bilgiler aldık. Sorun şu ki Eti Maden Varlık Fonu kapsamında olduğu için bu adımlar ihalesiz olarak atılabiliyor. Hangi şartlar altında Çinli firmayla anlaşılmıştır? Yapım aşamasında kimlerin kontrolü ve onayı olacaktır? İmalat bedellerini kimler ödeyecektir? Bildiğimiz kadarıyla iştiraki sevk ve idare eden Eti Maden de işin kontrol ve denetimi için bir müşavirlik hizmeti veya kendi personeli içinde kontrol ve denetim ekibi oluşturmamıştır. Tesis yatırımı bitince çalıştıracak personel yetiştirilmekte midir? Yatırım tamamlanıp işletme devreye alınmasından sonra istenen performans, kalite, verim ve maliyette ürün alınamazsa Çinli firmaya ödenmiş yatırım bedelinin iadesi için nasıl teminatlar alınmıştır?
BOR REZERVLERİ DENETİM VE ŞEFFAFLIKTAN UZAK OLAN VARLIK FONU’NDA İPOTEK ALTINA ALINDI
3) Eti Maden Varlık Fonuna niçin devredilmiştir? Varlık Fonuna devredilmiş olmasının Eti Madenin faaliyetlerine herhangi bir katkısı olmuş mudur? Fona devredilmesinin ardından ilk olarak özel sektörle ortak bir yatırım gerçekleştirilmiş olması tesadüfi midir? Eti Madenin paha biçilmez bor rezervleri herhangi bir denetim ve şeffaflıktan uzak Varlık Fonunda ipotek altına alınmış olmuyor mu?
YASALARA UYULSUN, HİZMET ALIMI VE TAŞERONLAŞTIRMA DURDURULSUN
4) İktidar bir dünya devi olan Eti Madeni zayıflatacak, bor madenlerini yerli ve yabancı sermayenin kullanımına sokacak ve özelleştirmenin önünü açacak hizmet alımı uygulamalarını yaygınlaştırmak için kurum bünyesinde bugüne kadar çeşitli adımlar atmıştır. Bu hizmet alımı ve taşeronlaştırma uygulamalarına bazı yargı kararlarıyla dur dendiğini biliyoruz. Bakanlığınızın, Eti Madenle bundan sonra asıl işlerin hizmet alımı yoluyla yapılmasına son vermek yönünde bir planı mevcut mudur?
KİT’LERİN KAMUSAL NİTELİĞİ ORTADAN KALDIRILACAK MI?
5) Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan tarafından geçtiğimiz hafta açıklanan ekonomik reform paketinde kamu iktisadi teşebbüslerinde reform yapılacaktır şeklinde bir madde bulunmaktadır.
Ayrıntısı pakette pek yer almayan söz konusu reformla kastedilen nedir? Bu reformla 233 sayılı KHK’ya tabi olan KİT’lerin kamusal nitelikleri ortadan mı kaldırılacaktır? Yoksa Eti Madenin faaliyetlerinde ve istihdamında özel hukuk hükümlerine tabi hâle getirilmesi mi hedeflenmektedir?
BOR FAALİYETLERİ DE KAMU ÖZEL İŞBİRLİĞİ İHALE MODELİYLE Mİ GERÇEKLEŞTİRİLECEK?
6) Aynı reform paketinde şehir hastanelerinden bildiğimiz, kamu özel sektör iş birliğini sağlayan ihale modelleri geliştirileceği belirtilmektedir. Eti Madenin kanunla tekeline verilmiş olan bor faaliyetlerinde kamu özel sektör iş birliğiyle yatırım yapma planınız mı bulunuyor?
Varsa bu tür planlar, yerli ve yabancı sermayeyi bor madenciliğine ve işletmeciliğine sokmak anlamına gelmeyecek midir? Ülkemizin stratejik zenginliği bor madenlerinde, özel sektörün inisiyatif sahibi hâline gelmesi millî güvenlik riski yaratmayacak mıdır?
ETİ-MADEN İŞÇİLERİNİN MAAŞI DİĞER KAMU KURUMLARINA GÖRE NEDEN DÜŞÜK?
7) Bor tesislerinin kurulması için gerekli mühendislik deneyimi ve tesislerin işletilmesi için gerekli üretim deneyimi açısından en iyi kadroya sahip olan Eti Madende çalışan işçilerin özlük haklarının yeterli olduğunu düşünüyor musunuz? Eti Maden işletmeleri çalışanlarının ortalamada diğer kamu kuruluşlarından maaş ücretlerinin yarısı kadar düşük olması konusunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
BÜTÇENİN TAMAMI NİÇİN SADECE SONDAJA HARCANDI?
8) Eti Maden İşletmesi Genel Müdürlüğü altı, yedi yıl önce 50 milyon TL proje bedeliyle yaptığı projede Eskişehir Beylikova’da MTA “Nadir Toprak Elementleri”ni işletmeyi amaçlamıştır. Ancak bu geçen sürede aldığımız bilgilere göre Eti Maden sadece 1.740 hektar maden sahasında tüm proje bedelini sondaj harcamalarında kullanmıştır. Bu doğru mudur? Doğruysa sebebi nedir?
Biliyorsunuz, Varlık Fonu üzerinden bu tesis ihalesiz olarak özel firmalara verilebilir. O yüzden şunu sormalıyız ki bu tesis üretime geçtiğinde, kamunun imkânlarıyla mı yoksa özel sektör eliyle mi faaliyet gösterecektir?
ÜRETİM VE SATIŞ HAKKI HONG KONG MERKEZLİ ETİ-MADEN İŞTİRAKİ APAC ŞİRKETİNE NİÇİN VERİLDİ?
9) BORON marka doğal mineralli temizlik ürünü Eti Madenin Kırka Bor İşletme Müdürlüğü sahasında kurduğu yıllık 25 bin ton üretim kapasiteli tesiste üretilmektedir. Bu ürünün satışıyla birlikte BORON sıvı çamaşır, bulaşık, doğal temizlik ürünleriyle BOREL ve BORTAM dezenfekte ürünlerinin üretim ve satış hakkı tek yetkili olarak Eti Maden iştiraki olan Hong Kong merkezli “Asian Corporation” kuruluşu “APAC” a verildi.
APAC YÖNETİM KURULUNDA ETİ-MADEN GENEL MÜDÜRLÜĞÜNDEN KİMSE VAR MIDIR?
APAC şirketi kamu kuruluşuna ait bir markanın lisans ve izin haklarını kullanıyor. Bu şirket ürünü hangi kriterlere göre, kime ve kaça satacağına; ürünün marka ve kalitesini kontrol etme kriterlerine nasıl karar veriyor? Eti Madenin bugüne kadar kendi tesislerinde ürettikleriyle gurur duyuyorduk. Şimdi fason üretime neden yöneliniyor? APAC’ın yönetim kurulunda kimler bulunuyor? APAC’ın yönetim kurulunda Eti Maden Genel Müdürlüğünden görevli kimse bulunmakta mıdır?
SAHALAR MEVZUATA AYKIRI ŞEKİLDE İKTİDARLA BAĞLANTILI BİR ŞAHSA MI VERİLDİ?
10) TKİ Rödövans Yönetmeliği’nde şöyle bir ibare var Sayın Başkan. “Kurul tarafından işletilmesi uygun olmayan sahalar rödövansa verilir.” deniliyor. Ancak işletilmesi uygun ve kârlılığı olan sahalarda redevans yöntemiyle özel sektöre veriliyor şu anda.
Seyitömer’de bor sahası içindeki kömür sahası için redevans mevzuatına aykırı biçimde 3 aşamalı bir redevans oluşturuldu. Bu saha önce redevansla TKİ’ye, TKİ KİAŞ’a yani Kömür İşletmeleri Anonim Şirketine o da sahayı bir başka şahsa verdi. Yaptığınız araştırmalara göre üretimi yapan şahıs çıkardığı ton başına ortalama 300 TL kazanıyor; KİAŞ’a 18 TL ödüyor, KİAŞ TKİ’ye 8 lira veriyor, TKİ Eti Madene 4 TL veriyor. Bu rakamlar doğru mudur? Doğruysa bu fahiş kazanç kamu kaynaklarının yanlış değerlendirildiğini ve TKİ Rödövans Yönetmeliği’ne aykırı davranıldığını göstermiyor mu?
İŞÇİSİNE 5 BİN GENEL MÜDÜRÜNE 120 BİN TL MAAŞ, İNSAF!
Eti Madenin yurt dışındaki şirketlerindeki çalışan genel müdürlere Sayıştay tespitine göre 2017 yılında 13.500 euro maaş ödeniyor. Bu tutarlar sonraki iki yılın Sayıştay raporlarında nedense yer almadı. Eti Maden’in yurt dışı şirketlerindeki yöneticilere şu an ne kadar maaş ödenmektedir? Eti Maden’de ter akıtan maden işçilerine ne kadar maaş ödenmektedir? Ben söyleyeyim izninizle yirmi yıllık bir teknisyen 5 bin lira maaş almaktadır. Bunu da vicdanlarınıza sunuyorum.”
