Ticaret Bakanlığı 2023 Bütçesi görüşmeleri TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yapıldı. CHP Muğla Milletvekili ve Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi Süleyman Girgin yaptığı konuşmada, esnafın geçim ve borçluluk sorununu,elektrikte esnaf tarifesi, AVM ve Zincir marketlere yönelik düzenleme ihtiyacını ve kooperatifçiliğin geliştirilmesi ihtiyacını dile getirdi.
Girgin şunları söyledi:
KOOPERATİFLEŞMEYİ TEŞVİK EDEN NE KADAR KAYNAK AYIRDINIZ?
“Sayın Bakan, görevleriniz arasında esnaf ve sanatkârlar ile kooperatifçiliğe ilişkin politika, ilke ve hedeflerin ilgili kuruluşlarla iş birliği yapılarak belirlenmesi ve stratejiler geliştirilmesi amacıyla çalışmalar yapmak da var. Konya kadar yüzölçümü olan Hollanda tarım ürünleri ihracatında ABD’den sonra dünyada 2’nci. Hollanda bu başarıyı tarımda kooperatifleşmeyi teşvik ederek sağladı. Ticaret Bakanlığı tarımda kooperatifçiliği teşvik etmek için hangi politikaları uyguluyor? 2023 bütçesinde tarımda kooperatifleşmeyi teşvik eden ne kadar kaynak ayırdınız? Bu amaçla ayırdığınız kaynak, kur korumalı mevduat için ayırdığınız kaynağın kaçta kaçı? Önceliğiniz hangisidir; tarım mı, faiz lobileri mi?
DEĞİL 500 BİN, 50 BİN LİRA BİLE KREDİ BULAMIYOR ESNAF
Sayın Bakan, iktidarınız ekonomiyi öyle bir noktaya getirdi ki ayırdığınız kaynak da kullanılamaz hâle geldi. Geçtiğimiz günlerde esnaf ve sanatkâra kredi müjdesi verdiniz. Esnaflardan bizleri de arayan oldu, odalardan da. Kredi limitini 500 bin liraya çıkardınız. Bugün gidin Halkbank şubelerine, değil 500 bin, 50 bin lira bile kredi bulamıyor esnaf; kredi talep ettiğinde “Kredibilitenizde ve limitinizde sorun yok ama kredi verecek para yok.” şeklinde cevapla karşılaşıyor. Limit artışının Resmî Gazete’de yayımlandığı günden bugüne kadar kaç esnaf krediye başvurdu; kaçına kredi verildi ve verilen kredi tutarı ne kadardır? Kur korumalı mevduat faizlerine kaynak aktarmaktan esnafa sıra niye gelmiyor?
ZİNCİR MARKETLER KEPENK KAPATTIRIYOR.
Sayın Bakan, bakkallık, meslek kolları içinde, değişen ve artan rekabet ortamında derdi günden güne büyüyen bir meslek. En önemli sorunlardan biri bakkalların AVM ve zincir marketlerle rekabet edememesidir. Yıllardır zincir marketler sorununa dair bir adım atılmadı. Zincir marketlerin her yere şube açması nedeniyle birçok esnaf kepenk kapatıyor. Yarım ağızla söylenen birkaç cümle dışında ne yapıldı? Zincir marketler küçük köylerde bile pazarı ele geçirmişlerse burada esnafın hâli sizce nasıl olur? Zincir marketlerin bütçeleri, reklamları katbekat büyük, küçük esnaf buğday tanesi gibi ezilmeye devam ediyor. Esnaf, kredi borçlarından zaten kurtulamıyor, ayakta durma mücadelesi veriyor; SGK borçları, kredi borçları, EYT beklentileri, zamlar, alım satımın düşmesi ve az oluşu, dükkân kirası, artan elektrik fiyatları ve niceleri esnafın hep gündeminde.
VATANDAŞIN CEBİNDEN ÇIKAN PARAYI KİM YERİNE KOYACAK?
Sayın Bakan, Anayasa’mızın 173’üncü maddesinde ne yazıyor? “Devlet, esnaf ve sanatkarı koruyucu ve destekleyici tedbirleri alır.” Devlet, esnaf ve sanatkârı kime karşı koruyacak ve destekleyecek? Büyük sermayeye karşı koruyacak, büyük sermayenin küçük işletmeleri ezmesine müsaade etmeyecek. Siz ne yapmaktasınız? 1986’da 1 olan AVM sayısı, siz iktidara geldiğiniz 2002 yılında 45 idi, bugün 448’e ulaştı 2022 ilk ayı itibarıyla. Her yeri kontrolsüzce AVM’yle donattınız, zincir marketle donattınız. Sonra da şirketlerin son yıllarda vatandaştan fazladan aldıkları paranın önemli bir bölümünü ceza keserek tahsil etme yoluna gittiniz ancak bu para vatandaştan çıkmıştı, gerçek mağdur olan vatandaşın cebinden çıkan para ne olacak, kim onu yerine koyacak?
PERAKENDE YASASI’NIN ESNAFI KORUYACAK ŞEKİLDE YENİDEN DÜZENLENMESİ LAZIM
Sayın Bakan, siz 5 büyük markete ceza kesene kadar bu 5 büyük marketin şube sayısı ülke genelinde 30 bini geçti. Bu 5 büyük zincir marketten birinin büyük hissedarı 35 milyar euro sermayesi olan Londra merkezli büyük bir fondur, diğer 4 zincir market şirketlerinin sermayesi ise 1 milyar TL’nin üzerinde. Bu kadar büyük sermayeye sahip, uluslararası gücü olan zincir marketlere karşı esnafın nasıl rekabet etmesini bekliyorsunuz? Küçük esnafı korumak için bu konuda ne gibi tedbirler almayı düşünüyorsunuz? Hayatının bir döneminde seyyar pazarcılık yapmış biri olarak söylüyorum. Küçük esnafın çektiği acıları yaşamayanlar anlamazlar. Esnaf soruyor: “Verilen sözler niye yerine getirilmiyor? Hani zincir marketlerde ekmek ve sigara satılmayacaktı, bu ürünleri sadece bakkallar satacaktı.” diye. Her türlü ürünü satan zincir marketler 70-80 mesleği olumsuz etkiliyor.
ZİNCİR MARKETLER CANLI KURBANLIĞA KADAR HERŞEY SATIYOR
Zincir marketler yazın plaj ürünlerinden tutun da kışın kış lastiğine, antifriz ve cam suyuna, eğitim sezonunda kırtasiye ürünlerine, kurban bayramlarında canlı kurbanlık satışına kadar her şeyi satıyor. Üstelik su, deterjan, yağ gibi ürünlerde fiyat birlikteliği yapıyorlar, bu da piyasada tekel hâkimiyetiyle fiyatların artmasına neden oluyor. Artan maliyetlerden dolayı esnafımız sattığı ürünün yerine yenisini alamazken büyük marketler tedarikçiden daha ucuza sipariş ettiği ürünlerle daha çok kâr ediyor. Sermayesi ve işletmesi daha küçük olan esnafımız ise tedarikçiden yüksek fiyattan ürün aldığı için zincir marketlere göre kâr marjı daha az oluyor.Evet, büyüklerin lehine, küçüklerin aleyhine işleyen bir süreç var, bunu mutlaka düzeltmemiz lazım. Perakende Yasası’nın esnafı koruyacak şekilde yeniden düzenlenmesi lazım.
ESNAF İÇİN AYRI ELEKTRİK TARİFESİ UYGULANSIN
Sayın Bakan, Bildiğiniz üzere, elektrik faturalarında üç ayrı tarife var; sanayi, konut ve ticaret. Esnaf ve sanatkâr hangi tarifeden elektrik faturası ödüyor?
Ticaret tarifesinden, yani en pahalı olan tarifeden. Dolaplar çalışmaz oldu. Elektrikte üçlü tarifeyi dörde çıkaralım. Sanayi, konut ve ticaretin yanında bir de esnaf tarifesi belirleyin, esnaf ve sanatkârdan daha düşük elektrik parası alın. Esnafı, sanatkârı, zengin tüccarı aynı kefeye koymaktan vazgeçin. Durum o noktaya geldi ki bazı elektrik firmaları esnafı arıyormuş son günlerde. “Mevcut tarifeye yüzde 100 zam yaparak sözleşme imzalayalım, bir yıl fiyat artışlarından etkilenmeyin.” diyorlarmış. Demek ki ocak ayından sonra elektrik fiyatlarının yüzde 300 artması bekleniyor ki firmalar yüzde 200 artışı göze alarak sözleşme öneriyor. Esnafın da hâlipürmelali bu.”
BU DÜZENİ DEĞİŞTİRECEĞİZ
Girgin son olarak, “Türkiye’de milyonlar işsiz değilmiş gibi, esnaf kan ağlamıyormuş gibi, üretici ithal maliyetler altında ezilmiyormuş gibi davrandığınız her gün, her gün derin bir buhranda hep birlikte ortaklaşıyoruz. Çözülebilmesi için düzenin değişmesi gerekiyor, düzenin değişmesi için iktidarın değişmesi gerekiyor; bunu da biz yapacağız” dedi.
